FelietonAntoni Patek - zegarmistrz królów, król zegarmistrzów

Antoni Patek – zegarmistrz królów, król zegarmistrzów

Marcin Fidler
Marcin Fidler
Top Influencer, popularyzator nauki i techniki

Zegarki Patek Philippe są synonimem luksusu i prestiżu, a firma, którą stworzył, nieustannie podtrzymuje jego dziedzictwo, łącząc tradycję z nowoczesnością.

Antoni Patek pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Prawdzic, zamieszkałej na Lubelszczyźnie. Przyszedł na świat 14 czerwca 1812 r. w Piaskach Szlacheckich. Był genialnym przedsiębiorcą i zasłużonym działaczem emigracyjnym, pionierem produkcji ekskluzywnych zegarków kieszonkowych na szeroką skalę, założycielem manufaktury Patek Philippe & Co. Zegarmistrzowskimi arcydziełami uwiódł królową Wiktorię i Alberta Einsteina. Sprawił, że luksus zaczęto mierzyć w sekundach. Był prawdziwym artystą wśród zegarmistrzów i działaczem politycznym Wielkiej Emigracji.


Antoni Patek początkowo wybrał zawód żołnierza. Zaciągnął się w 1828 r. do stacjonującego w Warszawie 1 Pułku Strzelców Konnych Jazdy Augustowskiej. Biorąc udział w powstaniu listopadowym, został dwukrotnie ranny. Za zasługi na polu walki w antycarskim zrywie niepodległościowym został awansowany do stopnia podporucznika oraz otrzymał Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari.


W 1831 r. zaraz po klęsce powstania wyjechał do Francji, gdzie mieszkał przez dwa lata i pracował jako zecer. Tu zetknął się z innymi uczestnikami Wielkiej Emigracji. Podczas pobytu w Paryżu nawiązał kontakty z polskimi intelektualistami i działaczami narodowymi, m.in. Adamem Mickiewiczem oraz Joachimem Lelewelem. Jednak polityczny klimat we Francji, ograniczone możliwości działania oraz trudności ekonomiczne skłoniły go do dalszej podróży – tym razem do Szwajcarii. Trafił tam w 1833 r. i osiadł na stałe w Genewie. Patek szybko stał się jednym z najaktywniejszych polskich emigrantów w mieście. Jego zaangażowanie w sprawę niepodległości Polski nie ograniczało się jedynie do wsparcia duchowego – był także mecenasem wielu inicjatyw patriotycznych. Jako zamożny przedsiębiorca finansował wydawnictwa polonijne, wspierał działalność genewskich organizacji niepodległościowych oraz angażował się w pomoc dla polskich uchodźców przybywających do Szwajcarii. W Genewie, początkowo zajął się handlem winami i innymi luksusowymi spirytualiami. W tym samym czasie rozwijał swe artystyczne umiejętności, pobierając lekcje malarstwa u samego Aleksandra Calame’a – słynnego w owym czasie pejzażysty. Szybko jednak ścieżka zawodowa Patka skręciła w kierunku zegarmistrzostwa.


Genewa była już wtedy światową stolicą tej branży i gdy nasz bohater zetknął się z mistrzami tego fachu, zaczął bacznie przyglądać się ich pracy, a potem bardzo szybko postawił pierwsze kroki w sztuce budowy czasomierzy. Zaczął od skupowania kopert zegarków i przyozdabiania ich grawerunkami. Interes okazał się na tyle dochodowy, że po poznaniu innego emigranta czeskiego pochodzenia – Franciszka Czapka – w 1839 r. Antoni Patek założył z nim manufakturę artystycznych zegarków Patek, Czapek & Cie. Firma produkowała luksusowe czasomierze, ozdabiane motywami patriotycznymi, które kupowali głównie zamożni emigranci z Polski.

Salon Patek Philippe, rue du Rhone, Genewa


Interes rozwijał się tak dobrze, że Patek i Czapek, produkujący początkowo zegarki samodzielnie, zatrudnili dwóch zegarmistrzów, emigrantów z Polski: Władysława Bandurskiego i Wincentego Gostkowskiego. W 1844 r. podczas Wystawy Francuskiej Produkcji Przemysłowej w Paryżu, gdzie firma Patek, Czapek & Cie prezentowała swoje wyroby, Patek poznał Adriena Philippe’a. To francuski zegarmistrz, który skonstruował mechanizm naciągowy z koronką, zastępujący tradycyjny do tej pory mechanizm z kluczykiem oraz mechanizm nastawiania funkcji kalendarzowych. Podążający z duchem czasu Patek zainteresował się tymi wynalazkami i w 1845 r., gdy tylko wygasła umowa spółki Patek, Czapek & Cie, rozstał się z konserwatywnym Czapkiem i założył nową manufakturę, gdzie stanowisko dyrektora technicznego powierzył właśnie Philippe’owi.


W 1851 r. firma zmieniła nazwę na Patek, Philippe & Cie i rozpoczęła produkcję eleganckich, luksusowych zegarków kieszonkowych i naręcznych. Wspólnicy wyznaczyli sobie cel produkcji najbardziej ekskluzywnych zegarków na świecie i – jak się okazało – udało się go niemal od razu zrealizować. W tym samym 1851 r. podczas Wystawy Światowej w Londynie, gdzie firma wystawiała swoje wyroby, został jej przyznany złoty medal, a jeden z ich zegarków nabyła królowa Wiktoria. Od tej pory firma zdobywała liczne międzynarodowe nagrody i szybko została manufakturą produkującą zegarki dla światowej arystokracji. W 1868 r. firma Patek, Philippe & Cie wykonała pierwszy na świecie zegarek naręczny na zamówienie węgierskiej księżnej Kocewicz. Było to innowacyjne podejście w czasach, gdy dominowały zegarki kieszonkowe.


Antoni Patek do końca życia angażował się materialnie w ruch niepodległościowy – wspierał organizatorów Wiosny Ludów i uchodźców, organizatorów i uczestników nieudanego powstania styczniowego. Za działalność na rzecz społeczności katolickiej Genewy papież Pius IX nadał mu tytuł hrabiowski. Jego religijność miała również wpływ na estetykę zegarków tworzonych w manufakturze – często zdobiły je motywy sakralne, a wiele modeli było wykonywanych na specjalne zamówienie duchownych i hierarchów kościelnych.
Czasomierze firmy Patek Philippe & Cie posiadały tak znamienite postaci jak królowa Wiktoria i książę Albert, Zygmunt Krasiński, Piotr Czajkowski, Lew Tołstoj, Maria Skłodowska-Curie, Albert Einstein, Niels Bohr, papież Pius IX, papież Leon XIII, Walt Disney, Duke Ellington i papież Jan Paweł II.

Najdroższy jak dotąd zegarek Patek Philippe model Grandmaster Chime Ref. 6300 A został sprzedany na aukcji w Genewie w 2019 r. za kwotę 31 mln dol.

Patek Philippe model Grandmaster Chime Ref. 6300 A

W genewskiej dzielnicy Plainpalais, w budynku pochodzącym z początków XX w., mieści się Muzeum Patka Philippe’a. W działającym od 2001 r. panoptikum zwiedzający mogą odbyć podróż przez 500 lat historii kunsztu zegarmistrzowskiego.


Antoni Patek zmarł 1 marca 1877 r. w Genewie. Po jego śmierci firma kilkakrotnie zmieniała właścicieli, a od 1929 r. należy do rodziny Sternów. Do dziś pozostaje w rękach tej samej rodziny, co czyni ją jedną z nielicznych niezależnych luksusowych manufaktur zegarkowych.
Antoni Patek pozostawił po sobie nie tylko spuściznę w postaci jednej z najbardziej prestiżowych marek zegarkowych na świecie, ale także zapisał się w historii jako przykład emigranta, który mimo przeciwności losu osiągnął sukces na międzynarodowej arenie. Jego działalność polityczna, patriotyczna i filantropijna sprawiła, że stał się nie tylko symbolem zegarmistrzowskiej doskonałości, ale także wzorem do naśladowania dla polskiej diaspory.

Dziś zegarki Patek Philippe są synonimem luksusu i prestiżu, a firma, którą stworzył, nieustannie podtrzymuje jego dziedzictwo, łącząc tradycję z nowoczesnością.